سایت رسمی عباد الرحمن

خیلی ها از چاه جمکران سوال می کنند که آیا این چاه به دستور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف حفر شده و معتبر هست؟

برای جواب به این سوال توجه به چند نکته ضروری است:

1.  آیا عریضه نویسی یک عمل شرعی است و در روایات آمده است؟ هیچ شکی نیست که روایاتی مبنی بر شرعی بودن اصل عمل عریضه نویسی در کتابها آمده است مثلا در کتاب بحارالانوار(1)، بابی است تحت عنوان «کتابه الرقاع للحوایج الى الایمه صلوات الله علیهم و التوسل و الاستشفاع بهم فی روضاتهم المقدسه و غیرها» ؛ (باب نوشتن عریضه برای برآورده شدن حوایج به ایمه علیهم السلام و توسل به آنها و طلب شفاعت از آنها در حرم آنها و موضوعات دیگر) و در آن چند روایت از کتابهای «مصباح الزایر و المصباح کفعمی و البلد الامین» در مورد عریضه آمده است و در کتاب «المصباح» کفعمی هم نظیر چنین بابی وجود دارد(2) و ذیل آن چند روایت آمده است.
2.  آیا باید عریضه را در چاه انداخت؟ به همان روایات مراجعه می کنیم در یکی از روایات پس از نقل متن عریضه می فرماید: «...ثم تطوی الرقعه و تجعلها فی بندقه طین ثم اطرحها فی ماء جار او فی بیر فانه سبحانه یفرج عنک» نامه عریضه را می پیچی و در میان گل قرار می دهی و در آب جاری یا در چاهی می اندازی همانا خدای سبحان گشایشی حاصل می فرماید.همچنین در روایت دیگری آمده است: «...ارمها فی النهر او البیر او الغدیرتقضى حاجتک ان شاء الله تعالى»؛ (عریضه را در نهر آب یا در چاه و یا چشمه ای می اندازی خداوند انشاءالله حاجت شما را برآورده می کند.) و در روایات دیگری هم تعبیر: «...ثم ترمی فی بیر عمیقه او نهر ...» چاه عمیق آمده است، بنا براین انداختن عریضه در چاه هم عملی شرعی است و در روایات به آن دستور داده شده است.
3.  اما در مورد اینکه آیا باید عریضه را در چاه جمکران انداخت و آیا این چاه به دستور امام زمان(عج) حفر شده است؟ جواب یقینا منفی می باشد و شاید بخاطر اینکه در مسجد جمکران فرد در یک حال معنوی خاصی قرار می گیرد و دنبال عرض احوال و حوایج خود به مولای خود می افتد و از آنجا که از دوران غیبت صغری نامه نویسی به امام زمان (علیه السلام) معمول بوده به فکر نوشتن عریضه به ایشان می افتد، متولیان مسجد چاه را برای این حفر کرده اند تا در آن بیاندازند و وسیله ای باشد برای یاد آوری این عمل کاملا شرعی به افراد و جا انداختن آن در میان جامعه شیعه ولی همچنان که در آن محل هم نوشته شده است، این چاه موضوعیت ندارد و چاه امام زمان عجل الله نیست و به هیچ وجه توسط ایشان یا به دستور ایشان حفر نشده است بلکه یک چاه معمولی است و لازم نیست حتما در این چاه انداخته شود بلکه در هر چاهی یا آب روانی می توان انداخت.(3) 

در پایان لازم هست توضیحاتی در مورد عریضه نویسی هم داده شود. «عریضه نویسی» بمعنی عرض حال کردن به کسی برای چاره جویی در کاری می باشد که معمولا از سوی فردی که در رتبه پایین تر قرار دارد به کسی که در رتبه بالاتر قرار دارد انجام می گیرد(4) و در اصطلاح رقعه ای (کاغذی) است که فرد حاجتمند آن را یا خطاب به خدا می نویسد و در آن خدارا به حق و منزلت معصومین برای برآورده شدن حاجتی سوگند می دهد و یا مستقیما خطاب به حضرات معصومین (ع) بخصوص امام عصر (عج) نوشته می شود که آنها را واسطه قرار داده و برآورده شدن حاجت و یا رفع گرفتاری خود را از آنها می خواهد، و سپس در آب روان، دریا، چاه آب و ... می اندازد.

گاهی افراد جامعه با یک سلسله نیازها و گرفتاری ها مواجه می شوند که برحسب ظاهر، امکان برطرف نمودن آنها از طریق اسباب عادی میسر نیست، یا حداقل بسیار مشکل است؛ در چنین مواردی به جای ناامید شدن و زانوی غم بغل گرفتن، از ناحیه پیامبر اکرم (صلی اللهعلیه و آله) و ایمه اطهار (علیهم السلام) توصیه شده که از اموری نظیر دعا و توسل کمک گرفته شود. آن گاه برای خود توسل نیز شیوه های مختلفی بیان شده است؛ از جمله آنها نوشتن عریضه است که توسط خود آنها توصیه شده است و سیره و سخن علماء این مطلب را تایید می کند.(5)

با در نظر گرفتن مطالب گذشته و تامل در مضمون آیاتی همانند:

«یا ایها الذین آمنوا اتّقوا اللّه وابتغوا الیه الوسیله»(6) ؛ (­ ای کسانی که ایمان آورده‏اید! تقواپیشه کنید و وسیله‏ای برای تقرّب به خداوند انتخاب‏کنید.)

و آیه«ولو انّهم اذ ظلموا انفسهم جاووک فاستغفروا اللّه واستغفر لهم الرسول لوجدوا اللّه توابا رحیما»(7) ؛ (اگر آنها هنگامی‏که به خود ستم کردند -گناه مرتکب شدند- به سراغ تو آمده، و از خداوند طلب عفو و بخشش می‏کردند، و تو نیز برای آنها طلب عفو می‏نمودی، خداوند را توبه پذیر ورحیم می‏یافتند.)

 و همچنین از دقت در مضمون روایاتی نظیر این روایت که می گوید: «چون درمانده و گرفتار شدی پس به حجّت استغاثه کن که او تو را در می‏یابد، و حجّت برای کسی که از او استغاثه کند پناه و فریاد رس است»(8) اصل حجیه این عمل کاملا روشن می شود.

پی نوشت:

1. بحارالانوار، ج‏99، ص 231.
2. المصباح، الکفعمی، ص 396 ، «الفصل السادس و الثلاثون فی صلاة الحوائج و الأدعیة فی ذلک و رقاع الاستغاثات».
3. گردآوری توسط: گروه تحقیقات معارف اسلامی پایگاه اطّلاع رسانی آیت الله مکارم شیرازی.
4. الراید، ج 2، ص 1183 ؛  فرهنگ معین، ج 2، ص 2288 (به نقل از عریضه نویسی، سید صادق سید نژاد، ص 15)
5. برای اطلاع از آن به کتاب نجم الثاقب میرزا حسین نوری ص 421 ؛ جنه الماوی، ص 248 ؛ دارالسلام، ج 2، ص 264 مراجعه کنید.
6. سوره مایده، آیه35.
7. سوره نساء، آیه64.
8. نجم الثاقب، ص 787.
9. گردآوری از واحد تحقیقات معارف اسلامی، پایگاه اطّلاع رسانی حضرت آیت الله مکارم شیرازی.