سایت رسمی عباد الرحمن

فی حکم شرط الصحیح: به فرض که تمام شروط صحت شرط رعایت شود و شرط صحیحی گذاشته شود این سوال پیش می آید که حکم این شرط صحیح چیست و چه احکامی بر این شرط صحیح مترتب می شود و اگر شرط وفا نشد چه می شود؟ حق فسخ یا اجبار یا...

ابتدا باید گفت که شرط سه نوع است:

شرط وصف: مثل اینکه فلان چیز را می خرم به شرط آنکه فلان وصف را داشته باشد مثلا برنجی که می خرم طارم اعلی معطر باشد.

شرط فعل: مثلا به شرط اینکه 10 ملیون به من قرض دهی

شرط غایه: فقط غایه شرط شود مثلا به شرط تملیک فلان چیز یا ازدواج

حکم انواع شرط

در شرط وصف که بحثی نیست و اگر شرط وجود نداشت حق فسخ به وجود می آید

در شرط غایه هم چندان بحثی نیست چون اگر منظور شرط این باشد که بدون سبب شرعی تملیک یا تزویج و امثالهم به وجود آید که شرط مخالف کتاب است و شرط صحیح نیست و اگر منظور سبب شرعی آن بوده به شرط غایه بر می گردد و حکم شرط فعل را دارد.

شرط فعل بحث های زیاد مطرح می شود که اولا وفای به شرط تکلیف شرعی هم هست یا صرفا حکم وضعی است و ثانیا می توان مجبور کرد تا به شرط وفا شود یا نه، که بحث های زیادی انجام شده است

مسائل شرط فعل

1. الأولى فی وجوب الوفاء من حیث التکلیف الشرعی‌

آیا وفاء به شرط (علاوه بر وجوب وضعی یعنی ایجاد خیار) وجوب تکلیفی هم دارد یعنی عدم وفاء به شرط باعث استحقاق عقاب می شود؟ مشهور و مصنف قائل به وجوب تکلیفی هستند خلافا للشهید در لمعه

2. الثانیة فی أنه لو قلنا بوجوب الوفاء- من حیث التکلیف الشرعی فهل یجبر علیه لو امتنع‌

بنابر قول وجوب وفاء به شرط از حیث تکلیفی آیا می توان کسی که باید شرط را انجام دهد را مجبور به آن کرد؟

مشهور: می شود

مصنف: اقوی این است که می شود.

3. الثالثة فی أنه هل للمشروط له الفسخ مع التمکن من الإجبار‌

آیا با تمکن از اجبار می توان فسخ انجام داد؟ مصنف و برخی فقها: خیر چون باید به مقتضای عقد عمل شود اختیارا یا اجبارا

4. الرابعة لو تعذر الشرط فلیس للمشترط إلا الخیار‌

در درصورت تعذر انجام شرط حق فسخ به وجود می آید و حق ارش وجود ندارد چون ثمن در مقابل مبیع است و دلیلی بر ارش وجود ندارد.

5. الخامسة لو تعذر الشرط و قد خرج العین عن سلطنة المشروط علیه‌

در این صورت هم با تعذر انجام شرط، حق فسخ فقط به وجود می آید بخاطر عدم دلیل بر وجود ارش.

6. السادسة للمشروط له إسقاط شرطه‌

ادله، دلالت بر جواز اسقاط عموم شروط و  حقوق دارد پس می شود شرط را اسقاط کرد.

7. السابعة قد عرفت أن الشرط من حیث هو شرط لا یقسط علیه الثمن- عند انکشاف التخلف على المشهور

عرفا ثمن در مقابل مبیع است و در مقابل شرط نیست و دلیل شرعی هم دلالت بر مقابل بودن ثمن در برابر شرط نیست‌ لکن گاهی شرط متضمن مبیع است و جزئی از آن محسوب می شود مثل شرط متراژ و اندازه مبیع.