سایت رسمی عباد الرحمن

یاد گرفتن احکام مورد احتیاج و ابتلاء هر کسی شرعا واجب است و این مقدار برای هر کس متفاوت است. اگر شخصی فروشنده است یا چیزی اجاره می کند یا شغل خاصی مثل پزشکی دارد به مقداری که مورد نیاز او هست باید احکام آن را یاد بگیرد. زنان و مردان هم هر کدام احکام خاصی مورد نیاز آنها می شود که باید آن را بیاموزند.

فلسفه لزوم یاد گیری احکام مورد نیاز هم روشن است. چون واضح است کسی که حکم چیزی را نداند نمی تواند به آن عمل کند و ممکن است به حرام بیفتد و چون یاد گیری احکام مورد نیاز، مقدمه رعایت و عمل به آن حکم است لازم است این احکام را یاد بگیرد.

حضرت صادق علیه السلام فرمودند: «کسی که می‌خواهد خرید و فروش کند، باید احکام آن را یاد بگیرد و اگر پیش از یاد گرفتن احکام آن، خرید و فروش کند بواسطه معامله‌های باطل و شبهه ناک به هلاکت می‌افتد»

خیلی از افراد به خاطر کوتاهی در یاد گیری احکام نماز سالها نماز قضا به گردن آنها می آید. ندانستن احکام وام گرفتن و گرفتن تسهیلات بانکی هم بسیاری را به ربا و معاملات باطل و حرام می اندازد.

بسیاری از سقط جنین ها شرعا جائز نیست که چون احکام آن را نمی دانند مرتکب این گناه می شوند و دیه آن هم به گردن آنها می آید و حتی احکام کفن و دفن جنین را هم رعایت نمی کنند. و قس علی هذا...

یاد گیری احکام مورد احتیاح در رساله مراجع تقلید

مسأله ۱۱ مسائلی را که انسان غالباً به آنها احتیاج دارد، واجب است یاد بگیرد.
این مسأله در رساله آیت اللّه فاضل نیست
(مکارم: ) مسأله هر کس باید مسائلی را که معمولًا مورد احتیاج او واقع می‌شود یاد گیرد یا طریقه احتیاط آن را بداند.
(زنجانی: ) مسأله مسائلی را که انسان احتمال عقلایی می‌دهد به آنها احتیاج پیدا کند و نتواند احتیاط کند، باید پیش از عمل آنها را یاد بگیرد تا در هنگام عمل بر خلاف وظیفه شرعی خود رفتار نکند.
(سیستانی: ) مسأله بر مکلف لازم است مسائلی را که احتمال می‌دهد به واسطه یاد نگرفتن آنها در معصیت یعنی ترک واجب یا فعل حرام واقع می‌شود یاد بگیرد.

مسأله ۲۰۵۱ یاد گرفتن احکام معاملات به قدری که مورد احتیاج است (۱) لازم است، و مستحب ّ است (۲) فروشنده بین مشتریها در قیمت جنس فرق نگذارد (۳) و در قیمت جنس سخت گیری نکند، و کسی که با او معامله کرده اگر پشیمان شود و از او تقاضا کند که معامله را به هم بزند بپذیرد. این مسأله، در رساله آیت اللّه (بهجت) نیست

(۱) (نوری): که اگر یاد نگیرد ممکن است به حرام بیفتد و معامله باطلی انجام بدهد..

(۲) (اراکی): بهتر است..

(۳) (اراکی): و مستحب ّ است فروشنده و مشتری در قیمت جنس سختگیری نکنند و اگر یکی از آنان پشیمان شود و از دیگری تقاضا کند که معامله را به هم بزند بپذیرد.
(نوری): مگر به لحاظ علم و تقوی..
(گلپایگانی)، (صافی): مسأله پنج چیز در خرید و فروش مستحب ّ است: اوّل: یاد گرفتن احکام آن، بلکه اگر بداند در میان معاملاتی که می‌کند هم معامله حرام و باطل و هم حلال و صحیح است و نتواند تشخیص دهد، واجب است یاد گرفتن احکام آنها یا ترک آن معاملات. حضرت صادق علیه السلام فرمودند: «کسی که می‌خواهد خرید و فروش کند، باید احکام آن را یاد بگیرد و اگر پیش از یاد گرفتن احکام آن، خرید و فروش کند بواسطه معامله‌های باطل و شبهه ناک به هلاکت می‌افتد». دوم: آنکه در قیمت جنس بین مشتریها فرق نگذارد مگر به لحاظ علم و تقوی. سوم: آنکه در قیمت جنس سختگیری نکند. چهارم: آنکه چیزی را که می‌فروشد زیادتر بدهد و آنچه را که می‌خرد کمتر بگیرد. پنجم: آنکه کسی که با او معامله کرده، اگر پشیمان شود و از او تقاضا کند که معامله را به هم بزند، برای به هم زدن معامله حاضر شود.
(خوئی): مسأله شخص کاسب سزاوار است احکام خرید و فروش در موارد محل ّ ابتلاء را یاد بگیرد [۱] چنانچه از حضرت صادق علیه السلام روایت شده: [۲] کسی که می‌خواهد خرید و فروش کند، باید احکام آن را یاد بگیرد و اگر پیش از یاد گرفتن احکام آن خرید و فروش کند، بواسطه معامله‌های باطل و شبهه ناک به هلاکت می‌افتد. چهار چیز در خرید و فروش مستحب ّ است: [۳] اوّل: آن که در قیمت جنس بین مشتریهای مسلمان فرق نگذارد. دوم: آن که در قیمت جنس سختگیری نکند. [۴] سوم: آن که چیزی را که می‌فروشد زیادتر بدهد و آنچه را که می‌خرد کمتر بگیرد. چهارم: آن که کسی که با او معامله کرده، اگر پشیمان شود و از او تقاضا کند که معامله را به هم بزند، برای به هم زدن معامله حاضر شود.
(مکارم): مسأله بر هر مسلمانی واجب است احکام معاملات را به مقداری که معمولًا مورد احتیاج اوست یاد بگیرد و بر علما واجب است این احکام را به مردم بیاموزند. مستحب ّ است فروشنده میان مشتریها در قیمت جنس فرق نگذارد و سختگیری نکند، قسم نخورد و اگر مشتری پشیمان شده و از او تقاضای فسخ معامله را کند، بپذیرد. [۱]

احادیث در مورد یاد گرفتن احکام مورد نیاز

الإمامُ علیٌّ علیه السلام: یا مَعشَر التُّجّارِ، الفِقْهَ ثُمَّ المَتْجَرَ، الفِقْهَ ثُمّ المَتْجَرَ، الفِقْهَ ثُمّ المَتْجَرَ. [۲]
امام علی علیه السلام: ای جماعت تاجران! نخست احکام [داد و ستد را بیاموزید] سپس تجارت، نخست احکام سپس تجارت، نخست احکام سپس تجارت.

الإمامُ الصّادقُ علیه السلام: مَن أرادَ التّجارةَ فلْیَتَفقَّهْ فی دِینِهِ لِیَعلمَ بذلکَ ما یَحِلُّ لَهُ مِمّا یَحْرُمُ علَیهِ، و مَن لَم یَتَفقّهْ فی دِینِهِ ثُمّ اتّجَرَ تَورَّطَ الشُّبُهاتِ. [۳]
امام صادق علیه السلام: هر کس بخواهد تجارت کند باید احکام دین خود را بیاموزد تا بدین وسیله حلال را از حرام بازشناسند. کسی که احکام دین خود را نیاموزد و تجارت کند در کام شبهات فرو می‌غلتد.
-----------

[۱]: رساله سیزده مرجع
[۲]: الکافی: ۵/۱۵۰/۱.
[۳]: وسائل الشیعة: ۱۲/۲۸۳/۴.