سایت رسمی عباد الرحمن

مخارج زکات مثل هزینه بذر و نشاء، هزینه کرایه زمین و ابزار آلات کشاورزی و ... را می توان از حاصل گندم، جو، خرما و کشمش کم کرد ولی پول چیزهایی که خریده و از بین نرفته مثل زمین، درختان، ابزار آلات کشاورزی، تراکتور، آب و ... را نباید از حاصل کم کند. فقط می تواند آن مقدار قیمتی که از آنها کم شده را به عنوان مخارج زکات از حاصل کم کند. دستمزد و اجرت کسانی که برای او کار کرده اند ( برای آبیاری، چیدن محصول و ...) را هم می تواند از حاصل کم کند ولی اجرت کارهایی که خودش کرده یا دیگری بدون اجرت کرده را نباید از حاصل کم کند. 

اینکه محصولی که به حد نصاب رسیده اگر مخارج و هزینه ها را وقتی از کل محصول کم کردیم کمتر از حد نصاب شود آیا باز هم باید زکات آن را پرداخت یا نه اختلافی هست و در مسئله 1880 نظر مرجع تقلید خود را نگاه کنید.

کلیت بحث را ما بیان کردیم و جزئیات را در رساله مراجع که در ادامه مطلب آورده شده می توانید ببینید.

کم کردن مخارج زکات در رساله مراجع تقلید

مسأله ۱۸۸۰ مخارجی را که برای گندم و جو و خرما و انگور کرده است (۱) حتی مقداری از قیمت اسباب و لباس را که به واسطه زراعت کم شده، می‌تواند از حاصل کسر کند. و چنانچه پیش از (۲) کم کردن اینها به ۲۸۸ من و ۴۵ مثقال کم برسد، باید زکات باقیمانده آن را بدهد (۳) 

(۱) (گلپایگانی)، (صافی): و معمول است که آن مخارج را از خود زراعت می‌دهند می‌تواند از حاصل کسر کند و چنانچه باقیمانده آن به حدّ نصاب برسد، باید زکات آن را بدهد و آنچه معمول نیست از خرمن بدهند بنا بر احتیاط لازم جزء نصاب حساب نمایند لکن زکات آن واجب نیست. (۲) (اراکی)، (نوری): چنانچه پس از.. (۳) (اراکی): باید زکات آن را بدهد. (فاضل): بنا بر احتیاط واجب باید زکات باقیمانده آن را بدهد. 

(خوئی)، (تبریزی): مسأله مخارجی را که [۱] برای گندم و جو و خرما و انگور کرده است نمی تواند از حاصل کسر نموده و ملاحظه نصاب نماید، پس چنانچه یکی از آنها پیش از ملاحظه مخارج به ۲۸۸ من ۴۵ مثقال کم برسد [۲] باید [۳] زکات آن را بدهد. 

(مکارم): مسأله بنا بر احتیاط واجب مخارجی را که برای زراعت کرده از حاصل کسر نکند، همچنین قیمت تخمی را که برای زراعت پاشیده است. 

(بهجت): مسأله هزینه ای را که برای گندم، جو، خرما و انگور پرداخت کرده است، می‌تواند از محصول کسر کند، و چنانچه پیش از کم کردن هزینه، وزن آنها به سیصد من (تبریزی) برسد، ولی بعد از کم کردن به این مقدار نرسد، بنا بر أظهر زکات واجب نیست. 

مسأله ۱۸۸۱ قیمت وقتی که تخم را برای زراعت پاشیده می‌تواند جزء مخارج حساب نماید. 

این مسأله، در رساله آیت اللّه (بهجت) نیست 

----------------------------------- 

[۱] (زنجانی): بنا بر احتیاط مخارجی را که.. 

[۲] (سیستانی)، (زنجانی): به اندازه نصاب برسد.. 

[۳] (زنجانی): بنا بر احتیاط باید.. 

ص: ۱۱۹ 

(مکارم): رجوع کنید به ذیل مسأله ۱۸۸۰ (گلپایگانی)، (صافی): مسأله تخمی را که به مصرف زراعت رسانده، اگر از خودش باشد، به مقدار قیمت آن می‌تواند از حاصل کسر کند. و اگر خریده باشد، می‌تواند قیمتی را که برای خرید آن داده، جزء مخارج حساب نماید. 

(اراکی)، (فاضل): مسأله قیمت بذری که زکات به آن تعلق نگرفته، یا زکاتش را پرداخته است می‌تواند جزء مخارج زراعت حساب نماید، ولی باید قیمت زمان کاشت را حساب کند. 

(خوئی)، (تبریزی)، (سیستانی): مسأله تخمی را که [۱] به مصرف زراعت رسانده، چه از خودش باشد یا خریده باشد، نیز نمی تواند از حاصل کسر کند و سپس ملاحظه نصاب بنماید بلکه نصاب را نسبت به مجموع حاصل باید ملاحظه نماید. 

مسأله ۱۸۸۲ اگر زمین و اسباب زراعت یا یکی از این دو، ملک خود او باشد، نباید کرایه آنها را جزء مخارج حساب کند؛ و نیز برای کارهایی که خودش کرده یا دیگری بی اجرت انجام داده، چیزی از حاصل کسر نمی شود. این مسأله، در رساله آیات عظام: (خوئی)، (تبریزی)، (سیستانی)، (زنجانی)، (بهجت) و (مکارم) نیست 

مسائل اختصاصی 

(خوئی)، (تبریزی)، (زنجانی): مسأله ۱۸۹۱ (سیستانی): مسأله ۱۸۴۸ آنچه که دولت از عین مال می‌گیرد زکات آن واجب نیست، مثلًا اگر حاصل زراعت ۸۵۰ کیلو گرم باشد و دولت ۵۰ کیلو گرم آن را به عنوان مالیات بگیرد، [۲] فقط زکات در ۸۰۰ کیلو واجب می‌شود. 

(خوئی)، (تبریزی): مسأله ۱۸۹۲ (سیستانی): مسأله ۱۸۴۹ مصارفی که انسان پیش از تعلق زکات ( (سیستانی): یا بعد از آن) نموده، بنا بر احتیاط واجب نمی تواند از حاصل کسر نموده و فقط زکات بقیّه را بدهد. 

(زنجانی): مسأله ۱۸۹۲ بنا بر احتیاط مصارفی را که برای محصول نموده نمی تواند از حاصل کسر نموده و فقط زکات بقیّه را بدهد. 

(خوئی)، (تبریزی): مسأله ۱۸۹۳ مصارفی که بعد از تعلق زکات است می‌تواند از حاکم شرع یا وکیل او در صرف آنها اجازه بگیرد و آنچه نسبت به مقدار زکات خرج شده بردارد. 

(زنجانی): مسأله ۱۸۹۳ در مسأله قبل فرقی نیست که مصارف پیش از تعلق زکات انجام شده باشد، یا بعد از آن. 

(سیستانی): مسأله ۱۸۵۰ مصارفی که بعد از تعلق زکات خرج می‌نماید، نمی تواند آنچه را نسبت به مقدار زکات خرج نموده از حاصل کسر کند، هر چند بنا بر احتیاط از حاکم شرع یا وکیل او در صرف آنها اجازه گرفته باشد. 

(خوئی)، (تبریزی): مسأله ۱۸۹۴ (سیستانی): مسأله ۱۸۵۱ واجب نیست صبر نماید تا جو و 

----------------------------------- 

[۱] (زنجانی): بنا بر احتیاط بذری را که.. 

[۲] (زنجانی): مثلًا اگر حاصل زراعت ۱۱۰۰ کیلو گرم باشد و دولت ۳۰۰ کیلو گرم آن را به عنوان مالیات بگیرد.. 

ص: ۱۲۰ 

گندم به حدّ خرمن برسد و انگور و خرما خشک گردد ( (سیستانی): انگور و خرما به وقت خشک شدن برسد) و آنگاه زکات را بدهد بلکه همین که زکات واجب شد جایز است مقدار زکات را قیمت نموده و به عنوان زکات قیمت آن را بدهد. 

(زنجانی): مسأله ۱۸۹۴ واجب نیست صبر نماید تا جو و گندم به هنگام خرمن برسد و انگور و خرما خشک گردد، و آنگاه زکات بدهد، بلکه همین که زکات را قیمت نمود، قیمت آن را بابت زکات بدهد. 

(خوئی)، (تبریزی): مسأله ۱۸۹۵ (سیستانی): مسأله ۱۸۵۲ بعد از آن که زکات تعلق گرفت می‌تواند عین زراعت یا خرما و انگور را پیش از درو کردن یا چیدن به مستحق ّ یا حاکم شرع یا وکیل اینها مشاعاً تسلیم نماید [۱] و پس از آن در مصارف شریک می‌باشند. 

(خوئی)، (تبریزی)، (زنجانی): مسأله ۱۸۹۶ (سیستانی): مسأله ۱۸۵۳ در صورتی که مالک عین مال را از زراعت یا خرما و انگور به حاکم یا مستحق ّ یا وکیل آنها تسلیم نمود لازم نیست آنها را مجاناً به طور اشاعه نگاه دارد بلکه می‌تواند برای این که تا وقت درو یا خشک شدن برسد برای ماندن آنها در زمینش اجرت مطالبه نماید. 

مسأله ۱۸۸۳ اگر درخت انگور یا خرما را بخرد، قیمت آن جزء مخارج نیست ولی اگر خرما یا انگور را پیش از چیدن (۱) بخرد، پولی را که برای آن داده جزء مخارج حساب می‌شود. 

این مسأله، در رساله آیات عظام: (خوئی)، (تبریزی)، (بهجت)، (زنجانی) و (سیستانی) نیست 

(۱) (گلپایگانی)، (صافی): و قبل از تعلق زکات در مواردی که خریدن آن صحیح است.. 

(فاضل): و قبل از تعلّق زکات.. 

(مکارم): مسأله - هر گاه درخت انگور یا خرما را بخرد قیمت آن مسلماً جزء مخارج نیست و اگر خرما یا انگور را پیش از رسیدن بخرد احتیاط واجب آن است که پول آن را نیز از محصول کم نکند، همچنین پولی را که برای خرید زمین می‌دهد جزء مخارج نیست. 

مسأله ۱۸۸۴ اگر زمینی را بخرد و در آن زمین گندم یا جو بکارد، پولی را که برای خرید زمین داده جزء مخارج حساب نمی شود. ولی اگر زراعت را بخرد (۱) پولی را که برای خرید آن داده می‌تواند جزء مخارج حساب نماید و از حاصل کم کند (۲) امّا باید قیمت کاهی را که از آن به دست می‌آید، از پولی که برای خرید زراعت داده کسر نماید (۳) مثلًا اگر زراعتی را پانصد تومان بخرد و قیمت کاه آن (۴) صد تومان باشد، فقط چهار صد تومان آن را می‌تواند جزء مخارج حساب نماید. این مسأله، در رساله آیات عظام: (خوئی)، (بهجت)، (سیستانی)، (زنجانی) و (تبریزی) نیست 

(۱) (گلپایگانی)، (فاضل)، (صافی): پیش از تعلّق زکات بخرد.. 

(۲) (اراکی): بقیّه مسأله ذکر نشده. 

(۳) (گلپایگانی)، (صافی): یعنی باید مخارج را تقسیم کند [و] آنچه سهم گندم باشد از گندم کم 

----------------------------------- 

[۱] (من زنجانی): که در این صورت پس از آن، مالک و مستحقّان ِ زکات، در مخارج، به نسبت شریک می‌باشند. 

ص: ۱۲۱ 

کند چنانکه در مخارج زراعت همیشه باید این جهت ملاحظه شود.. (۴) (گلپایگانی)، (صافی): سهم کاه آن وقت خرید.. (مکارم): رجوع کنید به ذیل مسأله ۱۸۸۳

مسأله ۱۸۸۵ کسی که بدون گاو و چیزهای دیگر که برای زراعت لازم است می‌تواند زراعت کند، اگر اینها را بخرد، نباید پولی را که برای خرید اینها داده جزء مخارج حساب نماید. 

این مسأله، در رساله آیات عظام: (خوئی)، (بهجت)، (تبریزی)، (مکارم)، (فاضل)، (زنجانی) و (سیستانی) نیست (اراکی): مسأله اگر گاو و چیزهای دیگری که برای زراعت لازم است بخرد، نباید پولی را که برای خرید اینها داده جزء مخارج حساب نماید. 

مسأله ۱۸۸۶ کسی که بدون گاو و چیزهای دیگری که برای زراعت لازم است نمی تواند زراعت کند، اگر آنها را بخرد و بواسطه زراعت، به کلّی از بین بروند (۱) می‌تواند تمام قیمت آنها را جزء مخارج حساب نماید و اگر مقداری از قیمت آنها کم شود، می‌تواند آن مقدار را جزء مخارج حساب کند ولی اگر بعد از زراعت، چیزی از قیمتشان کم نشود، نباید چیزی از قیمت آنها را جزء مخارج حساب نماید (۲) این مسأله، در رساله آیات عظام: (خوئی)، (مکارم)، (بهجت)، (سیستانی)، (زنجانی) و (تبریزی) نیست 

(۱) (فاضل): کسی که گاو و وسائل کشاورزی دیگری که عرفاً برای زراعت به کار می‌رود بخرد اگر بواسطه زراعت بکلّی از بین برود.. (۲) (نوری): بنا بر احتیاط واجب چیزی از قیمت آنها را جزء مخارج، حساب ننماید.

[توضیح المسایل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید - جلد۲،صفحه۱۱۸]