سایت رسمی عباد الرحمن

مزاج کیفیت ناپایداری است که با ترکیب عناصر اربعه بوجود می آید. مثل مخلوط شدن عنصر هوا با عنصر آب، یا عنصر آتش با عنصر خاک و غیره که حاصل این مخلوط شدن می تواند پیدایش گرما، سرما، خشکی و تری در طبیعت زیبای ما باشد.(1)

مزاج به خلاف طبع ناپایدار است و کسی ممکن است صبح یک مزاجی داشته باشد و ظهر مزاجی دیگر داشته باشد ولی طبع انسان به راحتی عوض نمی شود و غالبا در طول ماه ها و سال ها ثابت است و کسی که مثلا طبع صفرا دارد به راحتی این طبع قرار نیست عوض شود.

• گرم
• سرد
• تر
• خشک

• گرم و خشک
• گرم و تر
• سرد و خشک
• سرد و تر

وَیُسْقَوْنَ فِیهَا کَأْسًا کَانَ مِزَاجُهَا زَنجَبِیلًا
و در آنجا از جامهایی سیراب می‌شوند که لبریز از شراب طهوری آمیخته با زنجبیل است، (2)

إِنَّ الْأَبْرَارَ یَشْرَبُونَ مِن کَأْسٍ کَانَ مِزَاجُهَا کَافُورًا 
به یقین ابرار (و نیکان) از جامی می‌نوشند که با عطر خوشی آمیخته است، (3) 

در این دو آیه قرآن می بینیم که دو ادویه با دو مزاج کاملا مختلف نام برده شده است که با شراب های بهشتی مخلوط می شود. مزاج زنجبیل بسیار گرم است و مزاج کافور بسیار سرد است و خداوند حکیم شراب های بهشتی را هم با دو مزاج مختلف برای تعدیل مزاج قرار داده است.

البته توجه شود که معنای کلمه مزاج در آیه شریفه به معنای مزاج در طب نیست و از مزج به معنای ممزوج و مخلوط شدن است و در واقع در طب منظور، مخلوط شدن عناصر اربعه است و در آیه شریفه مخلوط شدن شراب با زنجبیل یا کافور منظور است.

و همانطور که در بسیاری از تفاسیر آمده مردم عرب هم از زنجبیل و کافور استفاده می کردند و علاوه بر گرمی و سردی و طعم خوب این دو ادویه از بوی خوش این دو ادویه هم استفاده می کردند و خداوند هم آنها را تشویق به شراب بهشتی که بی ضرر است با همان طعم و عطر و مزاج می کند.

در تفسیر نمونه آمده:
بسیارى از مفسران تصریح کرده اند که عرب جاهلى از شرابهائى که آمیخته با زنجبیل بود لذت مى برد زیرا که تندى مخصوصى به شراب مى داد، و قرآن در اینجا از جامهائى سخن مى گوید که شراب طهورش با زنجبیل آمیخته است، ولى بدیهى است میان این شراب و آن شراب تفاوت از زمین تا آسمان است! و یا به تعبیر دیگر تفاوت از دنیا تا آخرت است!.
به نظر مى رسد که عرب دو نوع شراب با دو حالت مختلف داشته یکى به اصطلاح نشاط آور و محرک، و دیگرى سست کننده و آرام بخش که اولى را با ( (زنجبیل) ) مى آمیخته، و دومى را با (کافور) )، و از آنجا که حقایق عالم آخرت در قالب الفاظ این جهان نمى گنجد چاره اى جز این نیست که این الفاظ با معانى گسترده تر و والاترى براى آن حقایق بزرگ استخدام شود.
گرچه درباره معنى ( (زنجبیل) ) تفسیرهاى مختلفى نقل شده، ولى غالبا به همان ریشه معطر و خوشبوئى که در ادویه مخصوص غذا، و نوشابه‌ها به کار مى رود تفسیر کرده اند.(4)