سایت رسمی عباد الرحمن

بحث از قائده اولیه در باب تعارض ادله:

حکم اماره:

1. بنا بر مبنای طریقیت اماره( معذریت و منجزیت) (حق نزد شیعه):

اگر تعارض در کار نبود هر دو حجت بودند و مکلف وظیفه عمل به هر دو را داشت اما در فرض تعارض علم به کذب احدهما داریم:

اخذ به هر دو ممکن نیست

اخذ به احدهما ترجیح بلا مرجح است

نتیجه: تساقط

2. بنابر مبنای سببیت:

اماره ای که علم به کذب آن نداریم سبب حدوث مصلحت در مودی می شود.

برای پی بردن به حجیت یک اماره آن را از سه ناحیه مورد بررسی قرار می دهیم:

1. از ناحیه سند(صدور)

2. از ناحیه جهت 

3. از ناحیه دلالت و ظهور

از ناحیه غیر سند (حهت صدور و دلالت یا ظهور) تنها دلیل بر اعتبار بنای عقلا است:

بنای قطعی عقلا قائم شده است بر اینکه متکلم در مقام بیان حکم واقعی است نه تقیه ای 

بنای قطعی عقلا قائم شده است بر اینکه متکلم  ظاهر معنای لفظ را اراده می کند

بنای عقلا دلیل لبی است و اخذ به قدر متیقن می شود.

قدر متیقن اماره ای است که علم به کذبش نداشته باشیم

دلیل اعتبار سند در امارات :

اجماع و بنای عقلا:  دلیل لبی و اخذ به قدر متیقن

کتاب و سنت: آنچه از کتاب و سنت استفاده میشود حجیت اماره ای است که علم آور یا ظن آور است یا لااقل علم به کذب آن نداشته باشیم.

• سببیت فی جمله(اماره ای که علم به کذب آن نداریم) : آنچه گفته شد
• سببیت مطلقا(هر دو حجت است):

هر دو حکم الزامی است: تزاحم

یکی الزامی است: هر دو اقتضا دارند: الزامی مقدم است

علاج متزاحمین: 

در صورتی که یکی از آنها از اهمیت قابل اعتنا برخوردار باشد با محتمل الاهمیه که قابل اعتنا است باشد: اخذ به اهم یا محتمل الاهمیه می کنیم.

در صورتی که اینگونه نباشد: تخییر

اشکال: عده ای از علما گمان کرده اند که در مورد تعارض لازم است به سراغ قائده جمع برویم و خیال کرده اند که مراد از این جمع ، جمع عقلی است. لذا گاهی با تصرف در یکی از دو متعارض و گاهی با تصرف در هر دو متعارض، تعارض را از بین برده اند مثلا در اغتسل للجمعه و ینبغی غسل الجمعه در این دلیل تصرف کرده و بر خلاف ظاهر حمل کردند ( اغتسل به معنای استحباب است). یا مثلا صلاه الجمعه واجب و صلاه الجمعه غیر واجبه (وجوب برای کسی که امکانات و شرایطش را دارد و غیر واجب برای کسی که ندارد.

جواب: اولا هیچ دلیل شرعی یا عقلی یا عرفی بر چنین جمعی وجود ندارد ثانیا شما که در صدد عدم عمل به تساقط هستید با جمعی که انجام می دهید یا دست از یکی از امارات متعارضه بر می دارید و در یکی تصرف می کنید یا در هر دو تصرف می کنید.

اگر متعارضین از نظر سند قطعی باشد به سراغ ترجیح دلالی می رویم.

اگر متعارضین از نظر سند ظنی باشند به سراغ ترجیح سندی می رویم.

ممکن است مراد از قائده الجمع مهما امکن اولی من الطرح، جمع عرفی باشد نه عقلی. منتها جمع عرفی در صورتی که ممکن باشد تعین پیدا می کند بلکه مراد از این اولویت ، اولویت تعیینیه است نه تفضیلیه مثل آیه و اولوا الارحام بعضهم اولی ببعض یعنی با وجود طبقه قبلی او ارث می برد و نوبت به طبقه بعدی نمی رسد