سایت رسمی عباد الرحمن

شیخ انصاری علیه الرحمه هفت شرط را در مکاسب برای خرید و فروش و معامله مطرح می کنند و در مورد این شروط عقد بیع بحث و بررسی انجام می دهد که آیا این شروط که فقها مطرح کرده اند واقعا شرط عقد بیع است یا نه. ما عنوان هر کدام و توضیح مختصری از آن را آورده ایم تا ان شاء الله هر کدام را جداگانه توضیح بدهیم.

اشتراط العربیة ( شرط عربی بودن صیغه عقد)

آیا صیغه عقد حتما باید به زبان عربی باشد یا به زبان های دیگر هم اشکال ندارد؟

اشتراط الماضویة (شرط ماضی بودن صیغه عقد)

آیا صیغه عقد حتما باید فعل ماضی باشد یا میتواند مضارع و امر هم باشد؟

شرطیة الترتیب بین الإیجاب و القبول (ترتیب بین ایجاب و قبول)

آیا قبول حتما باید بعد از ایجاب گفته شود یا می توان اول قبول گفت بعد ایجاب؟ 

الموالاة بین إیجابه و قبوله (موالات بین ایجاب و قبول)

آیا فاصله افتادن بین ایجاب و قبول جائز است؟ برای مثال قابل قبل از گفتن قبول خطبه بخواند و جملات دیگری بگوید.

التنجیز فی العقد (شرط بودن تنجیز)

آیا معلق و مشروط کردن اصل عقد به چیزی جائز است؟ (بحث بر سر مشروط و معلق کردن انعقاد عقد به چیزی هست که در صوری که آن چیز محقق شود من این عقد را الان منعقد می کنم. توجه داشته باشید که تنجیز شرط ضمن عقد نیست بلکه شرط صحت عقد است. مثلا گفته شود ان قدم الحاج بعت هذا بهذا (اگر حاجی ها بیایند این کالا را معامله می کنم در مقابل آن (انشاء عقد)) یا گفته شود ان کان لی فقد بعته (اگر این کالا مال من هست  می فروشم به تو).

التطابق بین الإیجاب و القبول (تطابق بین ایجاب و قبول)

یکی دیگر از شروطی که در عقد بیع معتبر است تطابق بین ایجاب و قبول است. پس اگر مضمون عقد بائع و مشتری  با هم اختلاف داشتند به طوری که ایجاب بایع از حیث مشتری بر وجهی خاص بود، مثلا بیع را مقید به این کرده بود که مشتری زید باشد ولی فهمیده شد مشتری عمر هست. یا اینکه از حیث ثمن بر وجهی خاص بود مثلا اسبی را بیع کرده بود نه حمار را. یا اینکه از حیث مثمن بر وجه خاصی بود مثلا به هزار دینار بود نه ده هزار درهم یا اینکه از حیث شروط عقد بر وجهی خاص بود مثلا ایجاب بشرط سکونت زید در آن بود نه سکونت عمر، در حالی که مشتری بر وجه دیگری قبول کرده است مثلا به قید عمر یا حمار یا ده هزار درهم یا سکونت عمر در مثال ها خریده است بیع منعقد نمی شود.

أن یقع کلٌّ من إیجابه و قبوله فی حالٍ یجوز لکلّ واحدٍ منهما الإنشاء (استمرار قابلیت ایجاب و قبول)

شرط آخری که مرحوم شیخ مطرح می کنند این است که ایجاب و قبول در حالتی واقع شود که ایجاب و قبول برای متعاقدین جائز باشد. پس اگر قابل در حالت ایجاب بائع، قابلیت قبول را نداشته باشد یا بائع در حالت قبول قابل از قابلیت ایجاب خارج شود، عقد منعقد نمی شود. برای مثال اگر در حالت ایجاب یا قبول برای یکی از طرفین موت یا جنون رخ دهد عقد منعقد نمی شود و لو اینکه دو طرف، صیغه عقد را کامل خوانده باشند.

مطالب مرتبط:

عقد بیع (تلخیص مکاسب)