سایت رسمی عباد الرحمن

بسیاری از افراد دوست دارند خمس را خودشان به دست سادات فقیر بدهند و خیالشان راحت باشد که سهم خمس سادات فقیر به دست مستحق آن می رسد.
لازم است ابتدا توضیح بدهم که خمس را باید دو قسمت کرد: نیمی از خمس سهم امام و نیمی دیگر سهم سادات است. سهم امام را فقط باید به مجتهد داد تا در جایی که امام علیه السلام اجازه داده اند و مجتهد صلاح می داند مصرف کند. در اینکه سهم سادات فقیر را میتوان مستقیما به سادات فقیر داد یا اینکه حتما باید با اجازه مجتهد باشد فتوا ها متفاوت است و به طور کلی چهار فتوا وجود دارد:

برخی از مراجع تقلید فرمودند که هر کس خودش باید سهم فقرای سادات را به آنها بدهد و اجازه مجتهد لازم نیست. برخی از مراجع تقلید فرموده اند سهم سادات را حتما باید با اجازه مجتهد جامع الشرائط به آنها بدهید. بعضی از مراجع هم همین فتوا را احتیاط واجب کرده اند که می توان رجوع کرد و برخی احتیاط مستحب کرده اند که می توان این احتیاط را رعایت نکرد.

فتوای مراجع تقلید در مورد مصرف سهم خمس سادات فقیر

آیات عظام سیستانی، صافی، گلپایگانی، خویی، تبریزی، فتوای به عدم لزوم اجازه از مجتهد جامع الشرایط در دادن سهم خمس سادات داده اند.

آیات عظام خمینی، خامنه ای،زنجانی فتوا به لزوم اجازه از مجتهد جامع الشرایط در دادن سهم خمس سادات داده اند.

آیات عظام بهجت، نوری، فاضل و مکارم احتیاط واجب کرده اند که از مجتهد جامع الشرائط برای مصرف سهم خمس سادات اجازه بگیرند.

آیت الله اراکی احتیاط مستحب کرده اند که از مجتهد جامع الشرائط اجازه گرفته شود.

فتوای مراجع تقلید در مورد مصرف خمس

مسأله ۱۸۳۴ خمس را باید دو قسمت کنند: یک قسمت آن سهم سادات است، که امر آن با حاکم است و باید آن را به مجتهد جامع الشرایط تسلیم کنند و یا با اذن او به سیّد فقیر (۱) یا سیّد یتیم یا به سیّدی که در سفر درمانده شده بدهند. و نصف دیگر آن سهم امام علیه السلام است که در این زمان باید به مجتهد جامع الشرایط بدهند یا به مصرفی که او اجازه می‌دهد برسانند (۲) ولی اگر انسان بخواهد سهم امام علیه السلام را به مجتهدی که از او تقلید نمی کند بدهد (۳) در صورتی به او اذن داده می‌شود که بداند آن مجتهد و مجتهدی که از او تقلید می‌کند، سهم امام علیه السلام را به یک طور مصرف می‌کنند (۴)
(۱) (اراکی): خمس را باید دو قسمت کنند: یک قسمت آن سهم سادات است، بنا بر احتیاط مستحب ّ با اذن مجتهد جامع الشرایط به سیّد فقیر..
(خوئی)، (گلپایگانی)، (صافی)، (تبریزی)، (سیستانی): خمس را باید دو قسمت کنند: یک قسمت آن سهم سادات است و باید به سیّد فقیر..
(بهجت)، (نوری): خمس را باید دو قسمت کنند: یک قسمت آن سهم سادات است که بنا بر احتیاط واجب باید با اذن مجتهد جامع الشرایط به سیّد فقیر..
(۲) (سیستانی): و احتیاط لازم آن است که او مرجع اعلم و مطلع بر جهات عامه باشد.
(بهجت): باید به مجتهد جامع الشرایط بدهند، و در صورت عدم ِ مطالبه مجتهد به مصرفی که او اجازه می‌دهد برسانند..
(۳) (خوئی)، (تبریزی): بنا بر احتیاط واجب باید از مجتهدی که تقلید می‌کند اجازه بگیرد و..
(۴) (بهجت): سهم امام علیه السلام را از نظر کمیّت و کیفیّت به یک نحو مصرف می‌کنند.
(فاضل): مسأله خمس را باید دو قسمت کرد: یک قسمت آن سهم سادات است و بنا بر احتیاط واجب باید یا به مجتهد جامع الشرایط بدهند یا با اذن او به سیّد فقیر یا سیّدی که در سفر درمانده شده بدهند؛ و نصف دیگر آن سهم امام علیه السلام است که در شرایط فعلی، هر دوی آن را فقط به مرجع تقلید خود بدهد یا با اجازه مستقیم از دفتر ایشان مصرف نماید.
(مکارم): مسأله خمس را باید دو قسمت کرد: یک قسمت آن سهم مبارک امام علیه السلام است و نیم دیگر سهم سادات ؛ سهم سادات را باید [بنا بر احتیاط واجب با اجازه مجتهد] به سادات فقیر یا یتیم نیازمند، یا ساداتی که در سفر وامانده اند و نیازمند هستند، داد (هر چند در محل ّ خود فقیر نباشند) ولی سهم امام علیه السلام را در زمان ما باید به مجتهد عادل یا نماینده او داد تا در مصارفی که مورد رضای امام علیه السلام است از مصالح مسلمین و مخصوصاً اداره حوزه‌های علمیه و مانند آن مصرف کند. [و] اگر کسی بخواهد سهم امام علیه السلام را به مجتهدی که از او تقلید نمی کند بدهد در صورتی مجاز است که بداند آن مجتهد و مجتهدی که از او تقلید می‌کند سهم امام را یک طور مصرف می‌کنند.
ص: ۵۷
(زنجانی): مسأله خمس را باید دو قسمت کرد، یک قسمت آن سهم سادات است و باید به سیّد فقیر یا سیّد یتیم یا به سیّدی که در سفر درمانده شده بدهند، سهم سیّد یتیم را با اجازه ولی ّ صرف وی می‌کنند یا به ولی ّ وی می‌دهند تا آن را صرف یتیم کند، سهم سادات را باید به مجتهد جامع الشرایط داد تا به مصرف آن برساند، یا با اجازه وی، آن را به مصرفش برسانند. نصف دیگر خمس سهم امام علیه السلام است که در این زمان باید به مجتهد جامع الشرایط بدهند یا به مصرفی که او اجازه می‌دهد برسانند، ولی اگر انسان بخواهد سهم امام علیه السلام را به مجتهدی که از او تقلید نمی کند بدهد، در صورتی به او اذن داده می‌شود که بداند آن مجتهد، سهم امام علیه السلام را در مصرفی صرف می‌کند که مجتهدی که از او تقلید می‌کند جایز می‌داند.
آنچه در این مسأله گفته شد در مورد اکثر چیزهایی است که خمس در آنها واجب است، ولی در مورد مال حلال مخلوط به حرام، برای پاک شدن مال از حرام باید خمس آن را صدقه داد. در زمینی که کافر ذمّی از مسلمان می‌خرد خمس محصول آن زمین به عنوان جزیه دریافت شده و در مصارف جزیه صرف می‌گردد. 

فتوای آِیت الله خامنه ای:

س ۱۰۰۴: آیا مصرف سهم مبارک سادات در امور خیریه مانند ازدواج سادات، جایز است؟
ج: سهم سادات مانند سهم مبارک امام علیه السلام در اختیار ولی ّ امر مسلمین است و در صورتی که اذن خاص باشد، مصرف سهم سادات در آنچه ذکر شده، اشکال ندارد.
س ۱۰۰۵: آیا اجازه گرفتن از مجتهدی که مقلد از او تقلید می‌کند، برای مصرف سهم امام علیه السلام در عمل خیر مثلًا در حوزه علمیه یا دار الایتام، ضرورت دارد و یا اجازه هر مجتهدی کافی است؟ و اصولًا آیا اجازه مجتهد ضروری است؟
ج: اختیار سهمین مبارکین به طور کلّی مربوط به ولی امر مسلمین است و کسی که بر عهده او و یا در مال وی مقداری حق ّ امام علیه السلام یا سهم سادات باشد، باید آن را به ولی ّ امر خمس یا وکیلی که از طرف او اجازه دارد، تسلیم کند، و اگر می‌خواهد آن را در یکی از موارد مقرر مصرف کند، باید ابتدا راجع به آن اجازه بگیرد، و در عین حال مکلّف باید فتوای مرجع تقلید خود را در آن رعایت نماید.

منبع:
توضیح المسایل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید -  جلد ۲، صفحه ۹۴