سایت رسمی عباد الرحمن

زمان وجوب زکات گندم، جو، خرما و کشمش با زمان پرداخت و دادن زکات این چهار محصول با هم متفاوت است. زمان وجوب زکات این چهار محصول به این دلیل اهمیت دارد که اگر مالک از دنیا برود یا زمین را بفروشد اگر قبل از زمان وجوب زکات بمیرد یا زمین را بفروشد زکات آن بر عهد خودش است گر چه محصول را برداشت نکرده باشد و اگر بعد از زمان وجوب زکات از دنیا برود یا زمین را بفروشد زکات بر عهد ورثه و مالک جدید است. فلذا ابتدا زمان وجوب و بعد از آن زمان پرداخت زکات گندم، جو، خرما و کشمش را بیان می کنیم.

زمان وجوب زکات گندم، جو، خرما،کشمش

برخی از فقها زمان تعلق زکات به خرما را هنگامی می دانند که خرما بعد از رسیدن و رطب شدن آنقدر خشک شود که تمر نامیده شود ولی برخی دیگر زمان تعلق زکات را زودتر می دانند یعنی زمانی که خرما شروع به قرمز شدن یا زرد شدن می کند.
1. تمر: امام، خامنه ای، نوری همدانی، خوئی، سیستانی، تبریزی،
2. سرخ یازرد شدن: اراکی، گلپایگانی، صافی، زنجانی، بهجت،
   مکارم: زمانی که خرما برسد و قابل خوردن شود.
   فاضل: به آن خرما گفته شود.
سه قول آخر نزدیک به هم هستند.

1 برخی از فقها زمان تعلق زکات به گندم و جو را هنگامی می دانند که آنها گندم و جو نامیده شوند ولی برخی دیگر زمان تعلق زکات را زودتر می دانند یعنی زمانی که دانه های گندم و جو بسته می شود.
1. گندم و جو نامیده شوند: مکارم، امام، خامنه ای، زنجانی، سیستانی، خوئی، تبریزی، فاضل، نوری همدانی
2. دانه های آنها بسته شود: اراکی، گلپایگانی، صافی، بهجت

برخی از فقها زمان تعلق زکات به کشمش را هنگامی می دانند که انگور است و میوه رسیده است ولی برخی دیگر زمان تعلق زکات را زودتر می دانند یعنی زمانی که انگور هنوز غوره است.
1. انگور: سیستانی، خوئی، تبریزی، فاضل، زنجانی، مکارم
2. غوره: امام، خامنه ای، اراکی، بهجت، نوری همدانی، صافی، گلپایگانی

زمان پرداخت زکات گندم، جو، خرما، کشمش

1. امام، خامنه ای، مکارم، خوئی، اراکی، تبریزی، نوری همدانی  زمان پرداخت و دادن زکات در خرما زمانی است که خشک می شود و زمان پرداخت زکات انگور زمانی است که انگور خشک و کشمش می شود و زمان پرداخت زکات گندم و جو موقع خرمن و جدا کردن کاه از گندم است.

2. صافی، گلپایگانی، فاضل، زنجانی: زمانی که انگور کشمش و خرما تمر شود و گندم و جو زمان خرمن.
3. بهجت: خرما زمان چیدن و کشمش زمانی که خشک شود و در گندم و جو زمان خرمن.
4. سیستانی: در خرما و کشمش موقع چیدن و در جو و گندم زمان خرمن.

زمان وجوب و زمان پرداخت زکات گندم، جو، خرما و کشمش در رساله مراجع تقلید

مسأله ۱۸۵۸ زکات گندم و جو وقتی واجب می‌شود که به آنها گندم و جو گفته شود (۱) و زکات کشمش بنا بر احتیاط وقتی واجب می‌شود که غوره است (۲) و موقعی هم که خرما قدری خشک شد که به او تمر می‌گویند زکات آن واجب می‌شود (۳) ولی وقت دادن زکات در گندم و جو موقع خرمن شدن و جدا کردن کاه آنها و در خرما و کشمش موقعی است که خشک شده باشند (۴)

(۱) (اراکی)، (مکارم): زکات گندم و جو وقتی واجب می‌شود که دانه‌های گندم و جو بسته شده باشد ( (مکارم): و به آن گندم و جو گویند)..
(گلپایگانی)، (صافی): بنا بر احتیاط واجب وقت واجب شدن زکات گندم و جو وقت دانه بستن آنها است..
(بهجت): بنا بر أظهر و أحوط زکات گندم و جو وقتی واجب می‌شود که دانه آنها سفت و محکم شود..

(۲) (اراکی): زکات کشمش وقتی واجب می‌شود که دانه‌های آن غوره شده باشد..
(خوئی)، (تبریزی)، (سیستانی): زکات کشمش وقتی واجب می‌شود که انگور می‌باشد..
(فاضل): زکات کشمش وقتی واجب می‌شود که انگور صدق کند..
(زنجانی): زکات کشمش وقتی واجب می‌شود که به آن انگور گفته شود..
(مکارم): زکات انگور و (کشمش) موقعی است که میوه برسد و به آن انگور گویند..
(بهجت): زکات کشمش وقتی واجب می‌شود که به صورت غوره است..

(۳) (اراکی): زکات خرما وقتی واجب می‌شود که سرخ یا زرد شده باشد..
(گلپایگانی)، (صافی): موقعی هم که رنگ خرما زرد یا سرخ شد بنا بر احتیاط زکات آن واجب می‌شود و اگر اتفاقاً ملاحظه موقعی که به آنها گندم و جو و انگور و خرما گویند موافق با نفع فقرا باشد احتیاط واجب ملاحظه صرفه فقراء است مثل آن که کسی مالک گندم یا جو شود بعد از بسته شدن دانه‌های آنها و پیش از آن که به آنها گندم و جو بگویند که در چنین صورتی احتیاط واجب آن است که زکات آن را مالک دوم نیز بدهد..
(زنجانی): موقعی هم که رنگ خرما زرد یا سرخ شد، زکات آن واجب می‌شود..
(خوئی)، (سیستانی)، (تبریزی): زکات خرما وقتی واجب می‌شود که عرب به آن تمر گوید..
(مکارم): [زکات ] خرما زمانی است که خرما برسد و قابل خوردن شود..
(بهجت): خرما هم موقعی که شروع به زرد یا قرمز شدن کند، زکات آن واجب می‌شود..
(فاضل): زکات خرما موقعی واجب می‌شود که به آن خرما گفته شود..

(۴) (مکارم): مگر این که بخواهند آن را به صورت تر مصرف کنند که باید زکات آن را بدهند به شرط این که خشک شده آن به حدّ نصاب برسد.
(گلپایگانی)، (صافی): در خرما و کشمش موقعی است که انگور کشمش، و رطب تمر شده باشد.
(فاضل): در خرما و کشمش موقعی است که انگور، خشک شده، کشمش شود و رطب تمر شده باشد.
(بهجت): در خرما موقع چیدن و در کشمش هنگامی است که خشک شده باشد.
(زنجانی): در خرما موقعی است که در لغت عرب به آن تمر می‌گویند، و در کشمش موقعی است که انگور خشک شده و به آن کشمش گفته شود.
(سیستانی): وقت ملاحظه نصاب، وقت خشکیدن آنها است، و وقت وجوب پرداخت زکات در گندم و جو موقع خرمن و جدا کردن کاه آنها است و در خرما و کشمش موقع چیدن آنها است که اگر از این وقت بدون عذر و با بودن مستحق ّ تأخیر بیفتد و تلف شود، مالک ضامن است.

منابع:
موسوعه الامام الخوئی، ج23، ص 318
عروه الوثقی، ج2، ص289
رساله سیزده مرجع