- شنبه ۲۷ خرداد ۹۶
- ۰۱:۰۹
نماز شب یازده رکعت است که هشت رکعت اول آن به نیت نافله شب به صورت چهار نماز دو رکعتی مثل نماز صبح به جا آورده می شود. دو رکعت بعد از آن به نیت نماز شفع است و در آخر یک رکعت نماز به نیت نماز وتر باید خوانده شود که هر دعائی می توان در قنوت آن انجام داد ولی بهتر است دعاهایی که در ادامه مطلب ذکر می شود خوانده شود.
دستور نماز شب آسان و کوتاه
چهار نماز دو رکعتی مثل نماز صبح به نیت نافله شب ، دو رکعت مثل نماز صبح به نیت نماز شفع و یک رکعت به نیت نماز وتر با یک حمد و سوره توحید و هر قنوتی که خواستید. در نتیجه هر یازده رکعت نماز شب را می توان مثل نماز صبح خواند و حتی می توان در هشت رکعت اول قنوت و سوره توحید را نخواند.
دستور نماز شب کامل تر
هشت رکعت مثل نماز صبح (چهار نماز دو رکعتی) به نیت نافله شب، دو رکعت نماز به نیت نماز شفع که در رکعت اول حمد و سوره ناس و در رکعت دوم حمد و سوره فلق خوانده شود، یک رکعت نماز وتر که بعد از حمد یک مرتبه توحید، یک مرتبه ناس و یک مرتبه فلق خوانده شود. سپس در قنوت، حاجات را از خداوند درخواست می‌کند و در پایان برای چهل مؤمن دعا و طلب مغفرت می‌شود. (افراد زنده را نیز می‌توان دعا کرد). پس از دعا و طلب مغفرت، هفتاد مرتبه: «أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ رَبِّی وَأَتُوبُ إِلَیْهِ». سپس هفت مرتبه: «هذا مَقامُ العآئِذِ بِکَ مِنَ النّارِ». در پایان سیصد مرتبه ذکر «اَلعَفْو» را تکرار کرده و بعد از آن با گفتن: «رَبِّ اغْفِرْ لِی وَارْحَمْنِی وَتُبْ عَلَیَّ إِنَّکَ أَنْتَ التَّوّابُ الرَّحِیمُ» قنوت تمام شده و نماز ادامه پیدا می‌کند. بهتر است این دعاها را با حالت گریه و تضرّع بگوید و آن را طول بدهد ولی اگر می خواهد نماز کوتاه تر شود هر کدام را خواست می تواند نخواند.
آموزش کامل نماز شب
نماز شب یازده رکعت است، به این ترتیب:
چهار نماز دو رکعتی مانند نماز صبح خوانده می‌شود به نیّت نافله شب.
دو رکعت نماز شفع که بهتر است در رکعت اول بعد از حمد سوره ناس و در رکعت دوم بعد از حمد سوره فلق خوانده شود.
یک رکعت نماز وتر که بعد از حمد سه مرتبه سوره توحید و یک مرتبه سوره فلق و یک مرتبه سوره ناس خوانده می‌شود. البتّه می‌توان یک سوره تنها هم خواند.
سپس در قنوت، حاجات را از خداوند درخواست می‌کند و در پایان برای چهل مؤمن دعا و طلب مغفرت می‌شود. (افراد زنده را نیز می‌توان دعا کرد). پس از دعا و طلب مغفرت، هفتاد مرتبه: «أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ رَبِّی وَأَتُوبُ إِلَیْهِ». سپس هفت مرتبه: «هذا مَقامُ العآئِذِ بِکَ مِنَ النّارِ». در پایان سیصد مرتبه ذکر «اَلعَفْو» را تکرار کرده و بعد از آن با گفتن: «رَبِّ اغْفِرْ لِی وَارْحَمْنِی وَتُبْ عَلَیَّ إِنَّکَ أَنْتَ التَّوّابُ الرَّحِیمُ» قنوت تمام شده و نماز ادامه پیدا می‌کند. بهتر است این دعاها را با حالت گریه و تضرّع بگوید و آن را طول بدهد.
گفته شد در قنوت نماز وتر برای چهل مؤمن درخواست دعا و استغفار کنیم، که اگر کسی برای چهل مؤمن دعا کند، دعا برای خودش نیز زودتر به اجابت می‌رسد. بهتر است برای کسانی درخواست مغفرت کنیم که از نزدیک ترین انسان‌ها به ما باشند، مانند پدر و مادر، پدربزرگ و مادربزرگ، خواهر
و برادر، همسر و فرزندان، استاد و همسایه، علما و صلحا، بزرگان و مراجع تقلید و ذوی الحقوق (کسانی که حقّی به گردن ما دارند).
ما به عنوان نمونه از جمله بزرگانی که می‌توان برای آنها طلب آمرزش کرد را بیان می‌کنیم:
اللّهمّ اغفر عثمان بن سعید عَمْری (نائب خاص اول حضرت)
اللّهمّ اغفر محمّد بن عثمان عَمْری (نائب خاص دوم حضرت)
اللّهمّ اغفر حسین بن روح نوبختی (نائب خاص سوم حضرت)
اللّهمّ اغفر علی بن محمّد سَمُری (نائب خاص چهارم حضرت)
اللّهمّ اغفر سیّد رضی
اللّهمّ اغفر سیّد مرتضی
اللّهمّ اغفر شیخ صدوق
اللّهمّ اغفر شیخ طبرسی
اللّهمّ اغفر شیخ طوسی
اللّهمّ اغفر شیخ کلینی
اللّهمّ اغفر شیخ مفید
اللّهمّ اغفر شیخ بهایی
اللّهمّ اغفر شیخ حرّ عاملی
اللّهمّ اغفر شیخ مرتضی انصاری
اللّهمّ اغفر شیخ عباس قمی
اللّهمّ اغفر مقدّس اردبیلی
اللّهمّ اغفر ملّا مهدی نراقی
اللّهمّ اغفر ملّا محسن فیض کاشانی
اللّهمّ اغفر علّامه بحر العلوم
اللّهمّ اغفر علّامه مجلسی
اللّهمّ اغفر علّامه امینی
اللّهمّ اغفر علّامه طباطبایی
اللّهمّ اغفر میرزا جواد آقا ملکی تبریزی
اللّهمّ اغفر آیت اللَّه العظمی امام خمینی
اللّهمّ اغفر آیت اللَّه العظمی بروجردی
اللّهمّ اغفر آیت اللَّه العظمی حائری یزدی
اللّهمّ اغفر آیت اللَّه العظمی گلپایگانی
اللّهمّ اغفر آیت اللَّه العظمی اراکی
اللّهمّ اغفر آیت اللَّه العظمی مرعشی نجفی
اللّهمّ اغفر آیت اللَّه العظمی بهاء الدینی
اللّهمّ اغفر شهید آیت اللَّه سعیدی
اللّهمّ اغفر شهید آیت اللَّه غفاری
اللّهمّ اغفر شهید آیت اللَّه مطهّری
اللّهمّ اغفر شهید آیت اللَّه بهشتی
اللّهمّ اغفر شهید آیت اللَّه دستغیب
اللّهمّ اغفر شهید آیت اللَّه صدوقی
اللّهمّ اغفر شهید آیت اللَّه مدنی
اللّهمّ اغفر شهید آیت اللَّه اشرفی اصفهانی
اللّهمّ اغفر شهید رجایی
اللّهمّ اغفر علّامه محمّدتقی جعفری
اللّهمّ اغفر آیت اللَّه العظمی خامنه ای
پس از نماز هرچه می‌خواهد دعا و ستایش خدا کند و به سجده رود و بگوید: «سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ
المَلآئِکَةِ وَالرُّوحِ».
دستور نماز شب از مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی
بجا آوردن نماز شب با آداب مخصوص چنین است:
وقتی انسان از خواب برمی خیزد برای خداوند سجده کند و خوب است در سجده و یا هنگام سر برداشتن از سجده بگوید:
الْحَمْدُلِلَّهِ الَّذی احْیانی بَعْدَ ما اماتَنی وَ الَیْهِ النُّشُورُ، الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذی رَدَّ
حمد و سپاس از آنِ خداوندی است که بعد از میراندنم زنده‌ام گردانید، و اجتماع روز رستاخیز به سوی اوست، حمد و سپاس از آنِ خداوندی است که
عَلَیَّ رُوحی لِأَحْمَدَهُ وَاعْبُدَهُ. [۴]
روحم را به من بازگردانید تا ستایشش کرده و عبادتش کنم.
و چون برخاست و ایستاد بگوید: اللَّهُمَّ اعِنّی عَلی هَوْلِ الْمُطَّلَعِ، وَ وَسِّعْ عَلَیَ
************ خدایا مرا بر وحشت روز قیامت یاری کن و قبرم را وسعت ده
ص: ۹۳۹
الْمَضْجَعَ، وَارْزُقْنی خَیْرَما قَبْلَ الْمَوْتِ، وَارْزُقْنی خَیْرَما بَعْدَ الْمَوْتِ. [۱]
و خیر و نیکی قبل و بعد از مردن را روزیم گردان.
وقتی که صدای خروس را شنید بگوید: سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ، رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَالرُّوحِ،
**************** پاک و منزّه است از هر عیب پروردگار فرشتگان و روح
سَبَقَتْ رَحْمَتُکَ غَضَبَکَ، لا الهَ الّا انْتَ، عَمِلْتُ سُوءً، وَظَلَمْتُ نَفْسی
رحمتت بر خشم و غضبت پیشی گرفته و معبودی جز تو نیست، بد کردم و بر خود ستم نمودم
فَاغْفِرْلی انَّهُ لایَغْفِرُالذُّنُوبَ الّا انْتَ، فَتُبْ عَلَیَّ انَّکَ انْتَ التَّوَّابُ الرَّحیمُ. [۲]
پس مرا بیامرز، به یقین جز تو کسی گناهان را نیامرزد، و توبه‌ام را بپذیر که تو بسیار توبه پذیر و مهربانی.
وقتی که به آسمان نگاه کند بگوید: اللَّهُمَّ انَّهُ لایُواری مِنْکَ لَیْلٌ ساجٍ، وَلاسَمآءٌ
**************** خدایا به یقین نمی پوشاند از تو (چیزی را) شب تاریک و آسمان
ذاتُ ابْراجٍ، وَلا ارْضٌ ذاتُ مِهادٍ، وَلاظُلُماتٌ بَعْضُها فَوْقَ بَعْضٍ،
دارای طبقات، و زمین دارای آرامش و تاریکی‌های (متراکم) که بعضی روی بعض دیگر است
وَلابَحْرٌ لُجِّیٌّ، یُدْلِجُ بَیْنَ یَدَیِ الْمُدْلِجِ مِنْ خَلْقِکَ، تُدْلِجُ الرَّحْمَةَ عَلی مَنْ
و دریای موّاجی، که در مقابل حرکت کنندگان در شب از مخلوقاتت به حرکت در می‌آید، رحمتت را شبانگاهان بر هر یک
تَشآءُ مِنْ خَلْقِکَ، تَعْلَمُ خآئِنَةَ الْأَعْیُنِ وَ ما تُخْفِی الصُّدُورُ، غارَتِ
از مخلوقاتت که خواهی (و شایسته بدانی) نازل کنی، خیانت چشم‌ها و آنچه سینه‌ها پنهان داشته را می‌دانی،
النُّجُومُ، وَنامَتِ الْعُیُونُ، وَ انْتَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ، لا تَاْخُذُکَ سِنَةٌ وَلانَوْمٌ،
ستاره‌ها رفتند و چشم‌ها در خوابند و تویی زنده و قائم به ذات خویش که هیچ گاه خواب سبک و سنگینی تو را فرا نمی گیرد،
سُبْحانَ اللَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ، وَ الهِ الْمُرْسَلینَ، وَالْحَمْدُلِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ. [۳]
تسبیح می‌گویم خداوندی را که پروردگار جهانیان و معبود فرستادگان است، و حمد و سپاس از آنِ پروردگار جهانیان است.
سپس این پنج آیه از سوره آل عمران را بخواند: انَّ فی خَلْقِ السَّمواتِ وَالْأَرْضِ
*********************** به یقین در آفرینش آسمانها و زمین و آمد
ص: ۹۴۰
وَاخْتِلافِ اللَّیْلِ وَالنَّهارِ لَأیاتٍ لِأُولِی الْأَلْبابِ* الَّذینَ یَذْکُرُونَ اللَّهَ
و رفت شب و روز نشانه‌های (روشنی) برای خردمندان است* همانها که خدا را در حال ایستاده
قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلی جُنُوبِهِمْ وَ یَتَفَکَّرُونَ فی خَلْقِ السَّمواتِ وَالْأَرْضِ
و نشسته و آنگاه که بر پهلو خوابیده اند یاد می‌کنند و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین می‌اندیشند
رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلًا سُبْحانَکَ فَقِنا عَذابَ النَّارِ* رَبَّنا انَّکَ مَنْ
(و می‌گویند) بار الها اینها را بیهوده نیافریدی منزّهی تو، ما را از عذاب آتش نگهدار* پروردگارا هر که را تو
تُدْخِلِ النَّارَ فَقَدْ اخْزَیْتَهُ وَما لِلظَّالِمینَ مِنْ انْصارٍ* رَبَّنا انَّنا سَمِعْنا
(به خاطر اعمالش) به آتش افکنی او را خوار و رسوا ساخته ای و برای افراد ستمگر هیچ یاوری نیست* پروردگارا ما صدای منادی (تو) را شنیدیم
مُنادِیاً یُنادی لِلْإیمانِ انْ امِنُوا بِرَبِّکُمْ فَآمَنَّا رَبَّنا فَاغْفِرْ لَنا ذُ نُوبَنا وَ کَفِّرْ
که به ایمان دعوت می‌کرد که به پروردگار خود ایمان بیاورید و ما ایمان آوردیم، پروردگارا گناهان ما را ببخش
عَنَّا سَیِّئاتِنا وَ تَوَفَّنا مَعَ الْأَبْرارِ* رَبَّنا وَ اتِنا ما وَعَدْتَنا عَلی رُسُلِکَ
و بدیهای ما را بپوشان و ما را با نیکان (و در مسیر آنها) بمیران* پروردگارا آنچه را به وسیله پیامبرانت به ما وعده فرمودی به ماعطا کن
وَلاتُخْزِنا یَوْمَ الْقِیمَةِ انَّکَ لاتُخْلِفُ الْمیعادَ. [۱]
و ما را در روز رستاخیز رسوا مگردان زیرا تو هیچگاه از وعده خود تخلّف نمی کنی.
هنگامی که برای عبادت بر می‌خیزد اگر نیازی به تخلّی دارد نخست برای آن برود. بعد هم وضو بگیرد و قبل از وضو، مسواک کند و خود را خوشبو سازد، آنگاه برای نماز شب آماده شود. [۲] نماز شب هشت رکعت است که در هر دو رکعتی سلام می‌دهد؛ در دو رکعت اوّل در هر رکعت سوره حمد و توحید (قل هو اللَّه احد) را بخواند و یا آن که در رکعت اوّل سوره توحید را بخواند و در رکعت دوم «قل یا ایّها الکافرون» و در شش رکعت دیگر حمد و هر سوره که بخواهد مثل «قل هو اللَّه احد» و نیز جایز است به خواندن حمد اکتفا کند.
همان گونه که در نمازهای واجب در رکعت دوم قنوت مستحب است در این نمازها نیز مستحب است و کافی است سه بار بگوید «
سُبْحانَ اللّه»
یا آن که بگوید:
اللَّهُمَّ اغْفِرْلَنا وَارْحَمْنا، وَ عافِنا وَاعْفُ عَنَّا فِی الدُّنْیا وَ الْأخِرَةِ، انَّکَ
خدایا ما را بیامرز و ما را در رحمت خود داخل کن، و به ما عافیت ده و در دنیا و آخرت از ما درگذر، که به یقین تو
ص: ۹۴۱
عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ یا آن که بگوید: رَبِّ اغْفِرْ وَارْحَمْ، وَتَجاوَزْ عَمَّا تَعْلَمُ،
بر هر چیز توانایی**** ای پروردگار من مرا بیامرز و بر من رحم کن و از آنچه (از من) می‌دانی درگذر
انَّکَ انْتَ الْأَعَزُّ الْأَکْرَمُ. [۱]
که به یقین تو محبوبترین و گرامی ترینی.
بعد از هشت رکعت نماز شب، دو رکعت به نیّت نماز «شفع» و یک رکعت به نیّت نماز «وتر» بخوان. در این سه رکعت، بعد از حمد، سوره «قل هو اللَّه» می‌خوانی که پاداش آن بمنزله ختم قرآن می‌باشد. چراکه سوره «توحید» به منزله ثُلث قرآن است. [۲] و یا آن که در رکعت اوّل نماز «شفع» حمد و «قل اعوذ بربّ النّاس» بخوان و در رکعت دوم، حمد و «قل اعوذ بربّ الفلق» و در رکعت سوم (نماز وتر) حمد و قل هو اللَّه احد. [۳] در نماز «وتر» بعد از حمد و سوره، دست‌ها را برای قنوت بردار و هرچه می‌خواهی در قنوت دعا کن و حاجات دنیا و آخرت را از خدا بخواه. [۴] در روایتی آمده است که کسی از امام علیه السلام می‌پرسد: آیا در قنوت «وتر» لازم است که دعای خاصّی خوانده شود؟ چه بگویم؟ فرمود: خیر (هرآنچه که به دلت افتاد و به ذهنت وارد شد می‌توانی بخوانی و درخواست کنی) ثنا و حمد خدا بجا آور و بر رسول مکرّم صلوات بفرست و برای گناهان بزرگت استغفار کن و بدان که هر گناهی بزرگ است. [۵] «شیخ طوسی» نیز در «مصباح المتهجّد» گفته است: در قنوت وتر هر دعایی که دوست داری بخوان و دعاهایی که در این قنوت می‌توان خواند، به قدری زیاد است که به شمارش در نمی آید.
همچنین می‌گوید: مستحب است انسان در قنوت از ترس خدا (یا عشق به او) گریه کند و یا حالت گریه به خود بگیرد، و برای برادران مؤمن دعا کند و خوب است نام چهل تن را در دعای خویش ببرد (کافی است که مثلًا بگوید: اللَّهمّ اغفر لحسن اللَّهم اغفر لمحمّد و... ) چرا که اگر کسی برای چهل مؤمن دعا کند، دعایش مستجاب می‌شود. ان شاء اللَّه. [۶] سزاوار است که هفتاد مرتبه بگوید:
اسْتَغْفِرُ اللَّهَ رَبّی وَ اتُوبُ الَیْهِ. [۷]
و برای این کار و همچنین شمردن چهل نفر از مؤمنان دست چپ را بلند می‌کند و استغفار را به دست راست با تسبیح می‌شمارد. [۸]
ص: ۹۴۲
از رسول اکرم صلی الله علیه و آله روایت شده است که آن حضرت در نماز وتر هفتاد مرتبه استغفار می‌کرد و هفت مرتبه می‌گفت: هذا مَقامُ الْعائِذِ بِکَ مِنَ النَّارِ [۱] و همچنین از امام زین العابدین علیه السلام ******* این است جایگاه کسی که از (ترسِ) آتش دوزخ به تو پناهنده شده است*******************
روایت شده است که در نماز وتر سیصد مرتبه می‌گفت:
الْعَفْوَ، الْعَفْوَ، الْعَفْوَ... [۲]
پس از آن بگوید: رَبِّ اغْفِرْلی وَارْحَمْنی وَتُبْ عَلَیَّ انَّکَ انْتَ التَّوَّابُ الرَّحیمُ. [۳]
******** پروردگارا مرا بیامرز و بر من رحم کن و توبه‌ام را بپذیر زیرا که تو بسیار توبه پذیر و مهربانی.
بنابراین، دعا به چهل مؤمن (مرد یا زن) و هفتاد مرتبه استغفار و هفت مرتبه «
هذا مقام العائذ بک من النار
» و سیصد مرتبه «
العفو
» از مستحبات قنوت وتر است؛ ولی اگر هیچ کدام را هم نگوید به نماز او ضرر نمی رسد.
شایسته است که قنوت را طول بدهد و پس از آن به رکوع برود و هنگامی که سر از رکوع برداشت این دعا را بخواند که «شیخ طوسی» در «تهذیب» از امام موسی بن جعفر علیه السلام نقل کرده است:
هذا مَقامُ مَنْ حَسَناتُهُ نِعْمَةٌ مِنْکَ، وَ شُکْرُهُ ضَعیفٌ، وَ ذَنْبُهُ عَظیمٌ، وَ لَیْسَ
این جایگاه کسی است که کارهای نیکش نعمتی از جانب توست، و شکر و سپاسش کم و گناهانش بزرگ است
لِذلِکَ الّا رِفْقُکَ وَ رَحْمَتُکَ، فَانَّکَ قُلْتَ فی کِتابِکَ الْمُنْزَلِ عَلی نَبِیِّکَ
و جز مدارا و رحمتت چیزی برای آمرزش گناهش ندارد، زیرا تو در کتابی که بر پیامبر
الْمُرْسَلِ، صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: کانُوا قَلیلًا مِنَ اللَّیْلِ ما یَهْجَعُونَ،
مرسلت- که درود خدا بر او و خاندان پاکش باد- نازل کردی فرمودی: آنها کمی از شب را می‌خوابیدند،
وَبِالْأَسْحارِهُمْ یَسْتَغْفِرُونَ. طالَ هُجُوعی وَ قَلَّ قِیامی وَ هذَا السَّحَرُ
و در سحرگاهان استغفار می‌کردند، خوابم طولانی و شب زنده داریم کم شد و اکنون هنگام سحر است
وَانَا اسْتَغْفِرُکَ لِذُنُوبی اسْتِغْفارَ مَنْ لایَجِدُ لِنَفْسِهِ ضَرّاً وَلا نَفْعَاً، وَلا مَوْتاً
و من برای گناهانم از تو آمرزش می‌طلبم، آمرزش خواهی کسی که زیان، سود، مرگ، زندگی
ص: ۹۴۳
وَلا حَیاةً وَلا نُشُوراً. [۱]
و زنده شدن مجدّدی برای خویش نمی یابد. پس از آن به سجده می‌رود و نماز را تمام می‌کند، و پس از سلام تسبیح حضرت زهرا علیها السلام را می‌گوید و بعد از آن سه مرتبه بگوید:
سُبْحانَ رَبِّیَ الْمَلِکِ الْقُدُّوسِ الْعَزیزِ الْحَکیمِ ۱۳۳۹]* و پس از آن بگوید: یا حَیُ
تسبیح می‌گویم پروردگارم را که فرمانروا و پاکیزه از هر عیب و گرامی و داناست**** ای زنده
یا قَیُّومُ، یا بَرُّ یا رَحیمُ، یا غَنِیُّ یا کَریمُ، ارْزُقْنی مِنَ التِّجارَةِ اعْظَمَها
ای قائم به ذات خویش، ای نیکوکار ای مهربان، ای بی نیاز ای بخشنده، از تجارت پرسودترین و
فَضْلًا، وَ اوْسَعَها رِزْقاً، وَخَیْرَها لی عاقِبَةً، فَانَّهُ لا خَیْرَ فیما لا عاقِبَةَلَهُ. [۲]
پر روزی ترین و عاقبت بخیرترین آن را روزیم کن، زیرا به یقین آنچه سرانجامی ندارد خیری در آن نیست.
و بعد از آن سه مرتبه بگوید: الْحَمْدُ لِرَبِّ الصَّباحِ، الْحَمْدُ لِفالِقِ الْإِصْباحِ ۱۳۴۱]*
********** حمد و سپاس از آن پروردگار صبح و شکافنده روز است
سپس به سجده می‌رود (سجده شکر برای این توفیق عظیم) و پنج بار می‌گوید: سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ،
********************************** پاک و منزّه است از هر عیب
رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَالرُّوحِ.
پروردگار فرشتگان و روح.
آنگاه می‌نشیند و آیةالکرسی را می‌خواند و باز هم برای بار دوم به سجده می‌رود و همان ذکر را پنج بار دیگر می‌خواند. [۳] یادآوری: این دعاها را می‌توان از روی نوشته خواند، و بار دیگر تکرار می‌کنیم: شاخ و برگهای نماز شب بسیار خوب و سازنده است؛ ولی اگر کسی نتواند همه را بجا آورد، هرقدر که می‌تواند بجا آورد؛ مهم انجام اصل نماز، یعنی هشت رکعت نماز شب، دو رکعت نماز شفع و یک رکعت نماز وتر است؛ حتّی اگر کسانی نتوانند تمام یازده رکعت را بجا آورند، می‌توانند به سه رکعت نماز شفع و وتر اکتفا کنند و از برکات آن بهره مند شوند.
---------------
[۴]: [۱۳۲۱]بحارالانوار، جلد ۷۳، صفحه ۲۰۴، حدیث ۲۰.
[۱]: [۱۳۲۲]بحارالانوار، جلد ۸۴، صفحه ۱۹۲، حدیث ۶.
[۲]: [۱۳۲۳]مصباح المتهجّد، صفحه ۱۲۷ و مکارم الاخلاق، صفحه ۲۹۳ (با اندکی تفاوت).
[۳]: [۱۳۲۴]مصباح المتهجد، صفحه ۱۲۸.
[۱]: [۱۳۲۵]مصباح المتهجّد، صفحه ۱۲۹.
[۲]: [۱۳۲۶]همان مدرک، صفحه ۱۳۰.
[۱]: [۱۳۲۷]بحارالانوار، جلد ۸۲، صفحه ۲۰۷.
[۲]: [۱۳۲۸]همان مدرک، جلد ۸۴، صفحه ۲۲۶، حدیث ۳۹.
[۳]: [۱۳۲۹]همان مدرک و مصباح المتهجّد، صفحه ۱۵۲.
[۴]: [۱۳۳۰]مصباح المتهجّد، صفحه ۱۵۲
[۵]: [۱۳۳۱]کافی، جلد ۳، صفحه ۴۵۰، حدیث ۳۱.
[۶]: [۱۳۳۲]مصباح المتهجّد، صفحه ۱۵۲ و ۱۵۵.
[۷]: [۱۳۳۳]همان مدرک، صفحه ۱۵۵.
[۸]: [۱۳۳۴]مفتاح الفلاح، صفحه ۳۲۹
[۱]: [۱۳۳۵]فقیه، جلد ۱، صفحه ۴۸۹، حدیث ۱۴۰۶.
[۲]: [۱۳۳۶]همان مدرک، حدیث ۱۴۰۸.
[۳]: [۱۳۳۷]مصباح المتهجّد، صفحه ۱۵۵.
[۱]: [۱۳۳۸]تهذیب، جلد ۲، صفحه ۱۳۲، حدیث ۲۷۶.
[۲]: [۱۳۴۰]همان مدرک.
[۳]: [۱۳۴۲]بحارالانوار، جلد ۸۴، صفحه ۳۰۸، حدیث ۸۶.
کلیات مفاتیح نوین - صفحه ۹۳۹
نماز شب/ گردآورنده واحد پژوهش انتشارات مسجد مقدس جمکران.
- ۱۷۰۳
