سایت رسمی عباد الرحمن

اگر در نگهداری عاریه کوتاهی نشود و در استفاده از آن هم زیاده روی نکنند و آن چیز اتفاقا خراب شود یا بسوزد یا از بین برود عاریه گیرنده ضامن نیست. این حرف ها که ''سالم تحویل دادم، سالم تحویل می گیرم'' حرف های غیر شرعی است و گرفتن خسارت هم گرفتن پول حرام است.
ولی اگر در نگهداری کوتاهی شده یا در استفاده از آن زیاده روی کرده اند عاریه گیرنده باید هر گونه خسارتی را بپردازد.

مثلا اگر ماشین کسی را عاریه گرفته تا خرید هایش را انجام دهد، به آب و روغن ماشین توجه کرده، سرعت غیر مجاز نداشته و رانندگی حادثه ساز نکرده، آنچه در نگهداری ماشین لازم هست را رعایت کرده ، در استفاده از آن هم زیاد روی نکرده،ناگهان ماشین ناخود آگاه آتش بگیرد و چیزی از ماشین نماند، لازم نیست هیچ پولی به صاحب ماشین پرداخته شود و می توان گفت: اتفاق است دیگر و تقصییر و کوتاهی در کار نبوده.
ولی اگر بخاطر بی آبی ماشین و کوتاهی، کوچکترین آسیبی به ماشین برسد عاریه گیرنده باید خسارت آن را بپردازد یا آن را سالم تحویل دهد. همچنین اگر در جای نامناسب پارک کند که خطر سقوط یا برخورد با چیزی وجود دارد و هر گونه کوتاهی در نگهداری ماشین انجام دهد. همچنین اگر بیش از حد معمول به ماشین فشار بیاورد یا تفریحی دستی بکشد و لاستیک ها را از بین ببرد یا هر گونه زیاده روی انجام دهد، در همه این موارد عاریه گیرنده باید خسارت را پرداخت کند.

در واقع چیزی که بدون افراط و تفریط خراب شده یا از بین رفته اگر دست صاحبش هم بود خراب می شد. صاحب مال هم که اجازه استفاده را داده است پس دلیلی برای ضامن بودن عاریه گیرنده وجود ندارد. ولی اگر افراط و تفریط کند مال تلف نشده بلکه آن را تلف کرده و طبیعتا باید ضامن باشد.

ضامن نبودن در صورت تلف عاریه

مسأله ۲۳۴۹ اگر در نگهداری چیزی که عاریه کرده کوتاهی نکند و در استفاده از آن هم زیاده روی ننماید (۱) و اتفاقاً آن چیز تلف شود ضامن نیست، ولی چنانچه شرط کنند که اگر تلف شود عاریه کننده ضامن باشد، یا چیزی را که عاریه کرده طلا و نقره باشد، باید (۲) عوض آن را بدهد.
(۱) (سیستانی): در آن تصرّف غیر مجاز هم ننماید..
(۲) (بهجت): بنا بر أظهر باید..
(مکارم): مسأله هرگاه چیزی را که به عاریت گرفته تلف شود ضامن نیست، مگر این که در حفظ آن کوتاهی کرده باشد، همچنین اگر عاریه دهنده شرط ضمان کرده باشد، یا چیزی را که عاریه کرده طلا و نقره یا زینت آلات ساخته شده از آنها باشد، در این دو صورت نیز اگر تلف شود باید عوض آن را بدهد.

مسأله ۲۳۵۰ اگر طلا و نقره را عاریه نماید و شرط کند که اگر تلف شود ضامن نباشد (۱) چنانچه تلف شود ضامن نیست.
(۱) (گلپایگانی)، (صافی): صحّت آن شرط اشکال دارد، ولی شرط سقوط یا اسقاط ما فی الذّمّه مانعی ندارد.
(مکارم): رجوع کنید به ذیل مسأله ۲۳۴۹
(فاضل): مسأله اگر طلا و نقره را عاریه نماید و اتّفاقاً بدون افراط و تفریط از بین برود، ضامن است هر چند شرط هم نکرده باشند. بلی، اگر ضمن عاریه کردن طلا و نقره شرط کند که اگر از بین رفت ضامن نباشد و اتفاقاً تلف شود، ضامن نیست.

منبع:

رساله سیزده مرجع

مطالب مرتبط:

فرق امانت و عاریه