- جمعه ۲۷ بهمن ۹۶
- ۱۵:۲۵
آیا اینکه دیگران نماز، وضو یا دیگر اعمال ما را می بینند خوشمان می آید، ریا است؟
ریا با قصد حاصل میشود مثلا اگر کسی رکوعش را بیشتر از حد معمولی که می خوانده برای خوش آمدی دیگری طول بدهد یا ... ریا میشود ولی اگر همیشه رکوع طولانی دارد لازم نیست رکوعش را در جلوی دیگران کوتاه بجا بیاورد و این که خوشش می آید که دیگران می بینند که رکوعش طولانی هست ریا محسوب نمیشود چون غالبا افراد از اینکه دیگران فضیلتی در آنها می بینند خوششان می آید و نمی توانند جلوی خودشان را بگیرند مگر کسانی که بسیار تهذیب نفس کردند که کمتر کسی به این مرحله می رسد.
پس اگر برای خوش آمد دیگری در نماز کاری انجام دادیم ریا هست گر چه رضای خدا هم در کنارش قصد شده باشد ولی اگر ما کار خودمان را انجام می دهیم و اگر دیگران نبودند هم همین کارها را انجام می دادیم ریا نیست اگر چه از اینکه دیگران عمل ما را می بینند خوشمان بیاد و در نفس احساس لذت کنیم.
البته بهتر است اعمال ما در خفا بیش از اعمال ما در جلوی مردم باشد و تا می توانیم اعمالمان را در خفا انجام دهیم و ریایی که در اخلاق مد نظر است ( نه ریای فقهی که نماز را باطل می کند) از حرکت مورچه ای بر روی سنگ سیاهی در شب مخفی تر است و برای تقرب بیشتر باید اعمال را خالص کرد و برای خلوص اعمال مراتب و درجاتی هست که نیاز به مراقبه و دقت است.
چرا اگر انسان خوشش بیاید که دیگران تعریف و تمجیدش را بکنند چیز بدی است؟ آیا نمی توان گفت این در طبیعت انسان وجود دارد ؟ آیا اگر این بد بود در وجود ما به ودیعه گذاشته میشد ؟
فریب سخن و مدح نادان را مخور که در نتیجه دچار تکبّر و گردن فرازی می‌شوی و به عملت مغرور می‌گردی؛ زیرا بهترین عمل، عبادت و فروتنی است.
المؤمنُ یَصمُتُ لِیَسلَمَ، و یَنطِقُ لِیَغنَمَ......... إن زُکِّیَ خافَ مِمّا یَقولونَ، و یَستَغفِرُ اللّهَ لِما لا یَعلمونَ، لا یَغِرُّهُ قَولُ مَن جَهِلَهُ، و یَخافُ إحصاءَ ما عَمِلَهُ. [2]
مؤمن خاموش می‌ماند، تا سالم ماند و سخن می‌گوید، تا سود برد......... اگر به پاکی ستوده شود، از آنچه می‌گویند هراسان میشود و از آنچه که نمی دانند، از خداوند آمرزش می‌طلبد. سخن کسی که او را نمی شناسد [و می‌ستایدش ]فریبش نمی دهد و از برشمردن اعمالش [در آخرت] می‌ترسد.
ریا در رساله مراجع تقلید
مسأله ۹۴۶ انسان باید فقط برای انجام امر خداوند عالم (۱) نماز بخواند، پس کسی که ریا کند یعنی برای نشان دادن به مردم نماز بخواند، نمازش باطل است (۲) خواه فقط برای مردم باشد، یا خدا و مردم هر دو را در نظر بگیرد.
(۱) (سیستانی: ) برای تذلل در پیشگاه خداوند عالم.. (زنجانی: ) برای خداوند عالم..
(۲) (بهجت: ) بنا بر احوط..
(مکارم: ) مسأله هر کس برای ریا یعنی نشان دادن به مردم نماز یا عبادت دیگری را انجام دهد، علاوه بر این که عبادتش باطل است، گناه کبیره نیز انجام داده است و اگر خدا و مردم را هر دو در نظر بگیرد، باز عملش باطل و گناه کبیره است.
مسأله ۹۴۷ اگر قسمتی از نماز را هم برای غیر خدا به جا آورد، نماز باطل است، (چه آن قسمت، (۱) واجب باشد مثل حمد و سوره، چه مستحب باشد مانند قنوت (۲) )، بلکه اگر تمام نماز را برای خدا به جا آورد (۳) ولی برای نشان دادن به مردم در جای مخصوصی مثل مسجد، یا در وقت مخصوصی مثل اول وقت، یا به طرز مخصوصی، مثلًا با جماعت نماز بخواند، نمازش باطل است (۴).
(۱) (فاضل: ) چه آن قسمت ریایی..
(۲) (گلپایگانی، صافی: ) و لکن در مستحب ّ، احتیاط لازم آن است که نماز را تمام و دوباره اعاده نماید..
(مکارم: ) بنا بر احتیاط واجب. هر گاه اصل نماز را برای خدا می‌خواند ولی به قصد ریا آن را در مسجد یا در اوّل وقت یا با جماعت انجام می‌دهد، نمازش باطل است، ولی اگر برای ریا نیست بلکه نماز خواندن در اوّل وقت یا در مسجد برای او راحت تر است، اشکالی ندارد.
(بهجت: ) و چه از افعال نماز باشد یا از قبیل دعا و ذکر باشد، مگر این که از چیزهایی باشد که شرط صحیح بودن نماز است ولی قصد قربت در انجام آن لازم نیست مثل پوشاندن عورت. [پایان مسأله [] قسمت داخل پرانتز در رساله آیات عظام: خوئی و تبریزی نیست ]
(۳) (سیستانی: ) اگر قسمتی از نماز را برای غیر خدا به جا آورد، چه آن قسمت، واجب باشد مثل حمد یا مستحب ّ باشد مثل قنوت، اگر آن قصد غیر خدائی به تمام نماز سرایت کند مثلًا قصد ریا در عملی باشد که مشتمل بر آن جزء است یا آن که از تدارک آن قسمت، زیادی مُبطل لازم آید نمازش باطل است و اگر نماز را برای خدا به جا آورد..
(۴) (خوئی: ) و بنا بر احتیاط، اگر جزءِ مستحبّی را نیز مثل قنوت برای غیر خدا به جا آورد نمازش باطل است.
(تبریزی: ) و بنا بر احتیاط، اگر جزءِ مستحبّی را نیز مثل قنوت برای غیر خدا به جا آورد آن را تمام کرده بعد نماز را اعاده کند.
(زنجانی: ) مسأله اگر قسمتی از نماز را برای خداوند عالم انجام ندهد، چنانچه به جهت نشان دادن به مردم باشد نمازش باطل است ؛ خواه آن قسمت واجب باشد مثل «حمد»، یا مستحب باشد مثل «قنوت »، و چنانچه به جهت مباحی ؛ مانند اعلام مطلبی به غیر باشد، آن قسمت باطل است، پس اگر آن قسمت را عمداً زیاد کرده باشد نمازش باطل است، در غیر این صورت فقط همان قسمت باطل میشود پس اگر آن قسمت را دوباره بخواند یا آن قسمت، مستحبی باشد نمازش صحیح است. و اگر تمام نماز را برای خدا به جا آورد ولی برای نشان دادن به مردم در جای مخصوصی مثل مسجد، یا در وقت مخصوصی مثل اول وقت، یا به طرز مخصوصی مثلًا با جماعت نماز بخواند نمازش باطل است ؛ ولی اگر به خاطر کار مباحی، مثل خنک بودن مسجد یا خنک بودن هوا در اول وقت یا نخواندن حمد و سوره در جماعت باشد، اشکالی ندارد هم چنان که اگر نماز را برای خدا بجا آورد لکن برای اعلام مطلبی به دیگری با صدای بلند بخواند نمازش صحیح است.
-------------
[1]: تحف العقول: ۳۰۴.
[2]: الکافی: ۲/۲۳۱/۳.
[3]: توضیح المسایل سیزده مرجع - جلد۱،صفحه۵۳۰
